Još jedna proba u “Stepi”

Crkva i država, savez mimo prava

U beogradskom naselju “Stepa Stepanović” već godinama traje mali građanski rat stanara i SPC – oni neće crkvu već obećani dom zdravlja, a crkva, gradski i republički oci ne haju, pa će tu nići hram Prepodobne mati Angeline, skupa sa parohijskim domom. Na ovom slučaju se vrlo jasno ocrtavaju višedecenijski odnosi crkve i države, tj. građana, koji su po pravilu uvek u korist crkve

Piše: Jelka Jovanović

Nemam ništa protiv da dignu i tu crkvu brvnaru, ali prvo Srpska pravoslavna crkva da sagradi vrtić!

Ovako sažeto jedan stanovnik beogradskog naselja “Stepa Stepanović”, odnedavno otac, definiše razrešenje višegodišnjeg pravog malog građanskog rata između više stotina “stepinaca” i Srpske pravoslavne crkve, ojačane nemarnom državom. Vrtić i brvnara bili si, valjda, “solomonsko rešenje”, kompromis, mada natruo, kao i decenijama već u odnosima crkve sa građanima, s jedne strane, te crkve i države sa druge – jer sve što se desi ide u prilog crkvi.

Najvećoj, dabome, najviše.

GRADITELJI HRAMOVA: Nije spor u tome ima li pravo SPC da gradi – to joj je taksativno i omogućeno Zakonom o crkvama i verskim zajednicama. Članom 32, sa naslovom graditeljstvo, precizirano je da “crkve i verske zajednice mogu samostalno u skladu sa zakonom podizati hramove i druga zdanja za bogoslužbene potrebe, kao i parohijske domove, manastirske konake, administrativno-upravne zgrade, škole, internate i bolnice (u daljem tekstu: verski objekti). Crkve i verske zajednice mogu graditi i stambene zgrade, proizvodne i druge objekte, u skladu sa zakonom.”

No, “nadležni organ jedinice lokalne samouprave dužan je da prilikom izrade urbanističkih planova razmotri iskazane potrebe crkava i verskih zajednica za izgradnju verskih objekata. Izgradnja, adaptacija i rekonstrukcija verskih objekata može se izvoditi po donošenju odluke crkve ili verske zajednice, dobijanju potrebnih dozvola predviđenih zakonom i propisima koji regulišu ovu oblast, kao i saglasnosti nadležnog ministarstva i uz stručni nadzor nadležnog državnog organa.”

Dakle, nema posebne privilegije na papiru, ali u životu je i te kako ima. To je iskoristila SPC i pre četiri godine započela gradnju verskog objekta u “Stepi” bez, kako se ubrzo pokazalo zahvaljujući buntu i upornosti stanara, ijedne dozvole. Pune četiri godine kasnije, početkom maja 2018, Patrijaršijska upravna kancelarija SPC saopštava da je pribavila sve dozvole i da će početi gradnju pravoslavnog hrama Prepodobne mati Angeline. “Patrijaršija Srpske pravoslavne crkve, kao što se nesporno može utvrditi iz svega navedenog, pribavila je sve zakonom propisane dozvole, izdate od nadležnih organa Republike Srbije i Grada Beograda, tako da će u skladu sa postavljenim rokovima, kao i na osnovu odluka nadležnih crkvenih tela, pristupiti izgradnji pomenute svetinje.”

U delu tog saopštenja polemiše se s “pojedincima” koji se bune nasuprot volji “ogromne većine vernika” iz naselja. Sasvim razumljivo, SPC odbacuje ideju referenduma, odnosno izjašnjavanja građana – obećani dom zdravlja ili crkva. “Nije nam poznato iz istorije crkve da se negde hram gradio na osnovu izjašnjavanja građana, putem referenduma, već na osnovu broja i volje vernika na određenom području”, uz pouku da je “za propisivanje uslova za održavanje i sprovođenje referenduma nadležna Republika Srbija.

VRUĆ KROMPIR I CENA: Republika Srbija, odnosno njeni organi, kao i nadležni u Gradu Beogradu i opštini Voždovac, i jesu prava adresa za spor. Naime, na sajtu Građevinske direkcije Srbije i danas se može pročitati šta se sve kupcima stanova izgrađenih na mestu nekadašnje kasarne “4. juli” nudi. Između ostalog, “Projekat predviđa dve osnovne škole, dve predškolske ustanove i depadans vrtića, poslovno-komercijalni objekat, zdravstvenu stanicu i zelenu pijacu.” (http://www.gds.rs/naselje-stepa-stepanovic/) Crkva se, naravno, ne pominje, što je i logično u jednoj sekularnoj državi.

U međuvremenu štošta obećanog je urađeno, ali polovično – jedna škola, što je malo za naselje sa 11.000 stanovnika, najbrže rastuće u Srbiji, kažu upućeni. Malo je i jedan vrtić, pijace nema, a umesto doma zdravlja otvorena je ambulanta. Nema ni tržnog centra, u sklopu kojeg bi bio dom zdravlja.

I niko ne zna hoće li ih biti jer se vruć krompir prebacuje sa adrese na adresu, posebno sa sadašnjih vladajućih na bivše. Tako je gradski menadžer i zamenik gradonačelnika Goran Vesić rezolutan: nema doma zdravlja. Stručnjaci su procenili – poručuje – da postojeća zdravstvena stanica zadovoljava potrebe stanara u tom delu grada: “To što je njima neko obećavao dom zdravlja pre nas, neko ko je bio u Građevinskoj direkciji – to je nešto što ne odgovara potrebama građana Stepe”.

O ceni kvadrata u koju su uračunati i dom zdravlja i pijaca – bez crkve – govore još samo stanari koji se ne mire sa prevarom, posebno nakon što je volšebno uz parcelu za koju, kako SPC tvrdi, ima sve dozvole, ogradila još jednu koju čuva privatno obezbeđenje iako je zemljište državno.

“Stanari naselja Stepa Stepanović iziritirani su ovakvim načinom odnosa države jer su svesni da na ovaj način gube Dom zdravlja! Nema osnova, nema planske dokumentacije za izgradnju crkve, onda ne znamo na osnovu čega je crkva dobila dozvolu! Primetili smo da je drugi deo parcele koji je u javnom vlasništvu ograđen i poslato je privatno obezbeđenje. Od koga oni čuvaju tu parcelu i za čije interese”, smatra potpredsednica UO Udruženja “Naselje Stepa Stepanović”.

Pitanje je, čini se, suvišno jer je jasno ko šta i od koga čuva, s tim što u ovom slučaju ne daje crkva blagoslov već vlast. Doduše, ne baš bez interesa jer, kako se konstatuje u saopštenju Inicijative “Ne da(vi)mo Beograd”, razlog za ukidanje sadržaja za stanare je jasan – znači povećanje količine građevinskih parcela kojima vlast može da mešetari.

Kad se sve sabere i oduzme, predlog “stepinca” s početka teksta deluje razumno – I građani i SPC bi bili na dobitku, a država bi bez dodatnog novca “obezbedila” obećani vrtić. No, takva vrsta razuma nije u registru Srpske pravoslavne crkve, bar moderne koja. za razliku od nekih drugih tradicionalnih crkava i verskih zajednica – i sopstvene prošlosti – nije baš sklona gradnji neverskih objekata.

Hoće li država promeniti stav i prihvatiti sopstvene obaveze, znaće se uskoro, posle najavljene blokade kružnog toka na Slaviji.

PORESKE OLAKŠICE

Član 30 Zakona o crkvama i verskim zajednicama nudi crkvi u Srbiji izuzetnu povlasticu – poreske olakšice koje važe i za njihove donatore. “Prilikom obavljanja delatnosti i obezbeđivanja prihoda u skladu sa ovim zakonom, crkve i verske zajednice mogu biti potpuno ili delimično oslobođene poreskih i drugih obaveza, u skladu sa zakonima kojima se uvodi odgovarajući javni prihod. Fizička i pravna lica koja daju priloge i poklone crkvama i verskim zajednicama mogu biti oslobođena odgovarajućih poreskih obaveza, u skladu sa zakonima kojima se uvodi odgovarajući javni prihod.”

Šta ovo konkretno znači i kako se odražava na materijalni status crkava i verskih zajednica, s jedne strane, a države i građana, sa druge, čitaoci Novo magazina doznaće u nastavku serijala. 

Novi magazin br. 375, 5. jul 2018.